Terǒzki możno połozprawiōm ło miodzie, ło bartnikach, ło tych ci bartodziyjach i możno jesce ło tych wszyjskich, kierzy bez łōńske lato, we tym siyrpniu fajrowali świyntygo Bernarda, patrōna pszczelǒrzy i tych wszyjskich, coch przodzij już wymianowǒł. A i ło tych roztolicznych miodach, maliniǒkach, wszelijakich takich miodach chmiylowych, korzynnych, i co tam jesce. Bo coby sam niy pedzieć, nǒjlepszyjszǒ gorzǒła, jakiesik kōniaki, biǒłe meszne wino, to wszyjsko wypokopiyli abo świynte, abo jake kapelōnki i zǒkōnne braciaszki, zǒkōnne fraterki. A normalny czowiek? A ajnfachowy czowiek, to ci mǒ utropa nikiej stary Zefel, chop łod naszyj mlyczǒrki Jōndercynyj. Styrcǒł ci łōn kejsik na dyszczu kole szynku i medikowǒł jak kōń pod gōrka:
– Eźli mōm styrceć tak na tym dyszczu i do imyntu zmoknōńć, do łostatka zalǒć lebo potrza mi wlyjźć rajn do knajpy i sie juzaś blank… zalǒć, ale inkaszij? Jes ci dlō mie jakesik trzecie wyjńście? Niy, ma, prǒwda?
Nō, tōż dejcie gynał pozōr, bo ze bele jakij gymby tego niy usłyszycie.
Nǒjsōmprzōd to bōł taki istny, kiery sie mianowǒł Bernard ze Clairvaux, a kierymu sie zemrziło tak kole poły dwanǒstego wiyka. Po jakiymu jejigo sie mianuje patrōnym pszczelǒrzy i bartnikōw, to niy poradza spokopić, bo ci łōn to ci bōł filozof, kapelōnek i ciyngiym ci snochwiǒł, namǒwiǒł wszyjskich, coby Araberōw wyżynōńć łod Grobu Świyntygo. Inkszy juzaś, to świynty Bernard ze Sieny, łod kierego sie wziyni te zǒkōnne braciaszki, Bernardyny, a kiery kojfnōł ci dziepiyro we 44 roku piytnǒstego wiyku. Niy idzie tyż tego jesce pometlać, poknōłtlować ze tymi psami bernardynami, kiere zrychtowali inksze zǒkōnniki, Augustyny ze klasztora kole Srogij Przełynczy św. Bernarda we Alpach. Te ci srogachne psioki majōm już cosik do kupy ze tym piyrszym świyntym, bo łōne ci smycyli na karkach take maluśkie faski gorzǒłecki, coby te istne, kierych śniyg blank przisuł we tych Alpach, mōgli sie ździebko szluknōńć, spamiyntać i przijńść do sia, być mōnter. Jak tam bōło, tam tak bōło styknie, iże powia, co we Polsce, za starego piyrwyj i gorzǒła słepali, i piwo, a ku tymu i – co ci juzaś bezmać prziszło ku nōm łod inkszych – roztomajte, roztoliczne miody. A miōd, to przecamć i pszczelǒrze, kiere przodzij mianowali sie bartniki.
Bo piscoły, te dzikie fezeły łobiyrali sie zawdy swoji siedliska we dziuplach, we baumhōjlach takich dudławych, zgramiałych stromōw. A czowiek, coby mu sie lekszij wybiyrało tyn miōd, napocznōł dziubać, borować we stromach take ci srogie dziury, i kere ci to stromy niyskorzij mianowali dzionymi, bartnymi a na łostatek nazwali barciōm. Bo ci to wszyjsko bōło dziubane takimi siykiyrkami, na kiere sie barta, bartnica lebo serka gǒdało. Możno tyż jesce wziyno sie to ze tego, iże dǒwniyjsze ludzie urzinali gōra, krōna stroma, abo sznupali za takim kierymu pierōn ta krōna utrzas, i kiej niyskorzij tyn strom łoblǒło sie żywicōm, gǒdali na nie obwar (abo obar). Blank niyskorzij to teake bole bajstlowali już niy we lesie, ino kajsik kole chałupōw, kaj mocka kwieciǒ bōło i tyż je jesce barciami mianowali. Na te barcie brało sie smryki, jedle a niyskorzij to i dymby, kiere byli nǒjszyrsze we sia. Nō i już za piyrszych Piastōw na cǒłkǒ Ojropa wywojziyli miōd, waks i pszczyli klajster, znacy kit. Wszyjskie lasy, to byli abo jakigosik ksiōnża, abo – i to nǒjwiyncyj – włǒśnōściōm kościołōw, klǒsztorōw. A juzaś te bartniki take kōnski lasa naimali i łod nich dǒwali we miodzie danina. I łod starego piyrwyj Słōwiany, a tyż i Ślōnzǒki słynyli ze hodowli piscołōw jak żǒdyn inkszy nǒrōd we Ojropie. Przeca kaj jak niy u nǒs, nad Wisłōm, a i kole Raciborza, nǒjbarzij wōniali lindowe, lipni lasy ze kierych niyskorzij byli ci nǒjlepszyjsze, nǒjbarzij wywołane miody, lipce abo spadzie. Wszyjsko sie łobrǒcało wele szwiepotōw abo borōwek, jak dzikie piscoły mianowali dǒwnij. I łod tych tyż borōwek czowiek, kiery poradziōł wlazować na barcie, na stromy bartne leziwym (to takǒ maszina do wlazowaniǒ na pniǒki) mianowany bōł bartnikiym. Nale bartnik, bartniczek, to tyż maluśki ryszawy niydźwiydź, kiery tyż do tych barci wlazǒwǒł i do miodu sie łōnym dobiyrǒł. Nale, to ci już jes inkszǒ bǒjka.
A terǒzki na łostatek byli jesce bartodzieje. To take remiechy, kiere wyrǒbiali (dziǒli) te barcie siykyrōm, znacy tym cǒłkim bartym. Miǒłech ci kamrata, kiery po łojcach Bartodziyj sie mianowǒł, ale łōn miǒł dwie lewe grace do roboty, chocia blank szyroki chyrtōń do słepania, i to niy ino miodu. Nō, i sōmy juzaś kole słepaniǒ, tela iże ździebko inkszego. Bo łod nǒjdǒwniyjszych czasōw, kiej bez cufal kierymuś sie tyn miōd zgerowǒł, słepało sie miody pitne. Ankoholu w niych bōło tela, co we dzisiyjszych, niyftorych jabolach, tela ino, co niy ciepało łochlapusami ło zol, ło dyliny, jak po „Pokusie” lebo roztomajtych cytrynkach, wisiynkach i jak tam jesce fto to mianuje, ino czowiek robiōł sie corǒzki barzij wicny, szpasowny. Jak to ze kǒżdym ankoholym, wszyjsko – jakech już sam niyrōłz rzōńdziōł – napoczło sie łod kapelōnkōw lebo zǒkōnnych braciaszkōw. Tak tyż to i bōło ze tym miodym. Tela, co niy idzie blank na isto pedzieć, kiery to kapelōnek bōł tym piyrszym. I mie tyż jes to blank egal, tela, co nǒjlepszyjsze miody, to niy tam jakiesik egipskie lebo Chananejskie, ino nasze, polskie, sam u nǒs uwarzōne, sam u nǒs sycōne.
Nǒjprzodzij trza pedzieć, iże łod nǒjdǒwniyjszych czasōw kraje, dziydziny, kierym Pōnbōczek przoł, byli „mlykiym i miodym płynōnce”. Jesce przed Mieszkiym Piyrszym, przed krześcijōństwym, ło Lechitach gǒdali, iże łōne:
„…niy dbali ło wino, mając w piwie i miodzie wyborne napoje”.
We cǒłkij dǒwniyjszyj Polsce byli take miodosytnie we kierych roztoliczne maliniǒki, trōjniǒki, deryniǒki warzyli. Łod wielgości patoki dodǒwanyj do wody przi warzyniu miodu, byli miody tyż mianowane: dwōjniǒki, trōjniǒki, lebo szczwiōrniǒki, znacy lekszejsze abo mocniyjsze. I jesce ździebko. Miody niynasycōne to take, przi kierych rozfyrlało sie miōd we letnij wodzie a zatym dziepiyro niyskorzij sie to wszyjsko gerowało. Juzaś te sycōne, to take, kaj miōd ze wodōm nǒjprzodzij sie festelnie warzōł i dziepiyro na drugi dziyń, po doprawiyniu (mogli to być korzyni) stǒwiało sie je we fasce dymbowyj, coby gerowało, ale już ze drożdżōma. Myśla, iże podwiyl co, to styknie ło warzyniu tych miodōw, coby mi sam niy pedzieli iże snochwiōm do bimbrowaniǒ.
Jakeście usłyszeli, niy idzie poskłǒdać fto, i kej napocznōł te miody warzić, gerować, nō i słepać, ani tyż po jakiymu świynty Bernard mǒ we łopiyce tych pszczelǒrzy (a i tych, co słepiōm miōd cheba tyż). I tak sie medikuja, iże to niy jes take ważne, take zǒcne. Nǒjważniyjsze, co ludzie majōm radzi taki zajdel, lebo kufa zimnego miodu, abo gorkigo razinku terǒzki, kej jesce jes na dworze ćmok i piździawica, a nic tak niy flyjguje bebechōw jak cosik gorkigo i ku tymu ze procyntōma, prǒwda? Trza sam jesce dociepnōńć, iże kejsik ta licho – jak ci to mōndroki gǒdajōm – „podaż” wina za naszych Piastōw wpłynōła mocka na popularnōść, wywołani i słǒwa żōłtygo nǒpitku ze piscołowego miodu. We jednyj ze swojich nōtatkōw wynecki diplōmata Ambrogio Contarini zapisǒł ło Polǒkach, iże: „… nie mając dobrego wina, robią pewien napōj z miodu, ktōry upija ludzim znacznie bardziej niż wino.” Sycōny bez pszczelǒrzy miōd, miǒł ci łogrōmniastǒ kwǒlba, popularnōść i słepało sie go zaobycz ino na srogich i ważnych fajerach. Ze czasym tyn miōd straciōł mocka na znaczyniu we sztichu ze gorzǒłōm – lekszyjszōm we produkcyji i ło wiela tōńszōm. Terǒzki juzaś jednakowōż urzykǒ swojim caubrownym gyszmakym i niypotkanym „buketym zapachowym” corǒzki srogsze hormije amatorōw letkich nǒpitkōw.
Ojgyn z Pniokōw
meszne wino – wino mszalne;
mlyczǒrka – mleczarka (tutaj kierowniczka sklepu z nabiałem);
maluśkǒ faska – mała beczułka;
piscoły, fezeły – pszczoły;
dudławy – sprōchniały, pusty, wydrążony;
zgramiały – zbutwiały, sprōchniały;
baumhōjla – dziypla;
krōna – korona (drzewa);
naimać – najmować;
lindowy, lipni – lipowy;
gerować – fermentować;