Rozmowa z prezesem WFOŚiGW w Katowicach Tomaszem Bednarkiem
W grudniu 2018 roku żyły nim nie tylko całe Katowice i Śląsk, ale i nie będzie nadużyciem, jak sądzę stwierdzenie, że cały świat. Bo to oczy całego świata, a na pewno te, które patrzą w kierunku dbałości o klimat, zwrócone były właśnie ku stolicy Śląska. Mowa oczywiście o COP24 – Szczycie Klimatycznym ONZ, imprezie prestiżowej i jakże ważnej w kontekście globalnym. Nasz klimat w tej skali chyba niestety nie ma się najlepiej. Instytucją, której dobro klimatu i środowiska, a szczególnie w tym wymiarze regionalnym, wojewódzkim, leży na sercu jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Czy o ten nasz śląski klimat powinniśmy się obawiać?
Śląsk jest terenem bardzo zaludnionym i silnie zurbanizowanym. Wiadomym jest, że specyfika naszego województwa związana jest z występowaniem węgla, który przez kilka wieków napędzał koniunkturę i przyczynił się do ogromnego rozwoju przemysłu. Negatywnym skutkiem tego rozwoju była znacząca degradacja środowiska, która przez dziesięciolecia utrwaliła obraz Śląska dymiącego kominami i pozbawionego czystych terenów zielonych. Stan ten w ostatnich latach uległ diametralnym zmianom, związanym z szeregiem inwestycji ekologicznych, jednakże w dalszym ciągu występuje w województwie śląskim szereg problemów ekologicznych, w większości podobnych do problemów występujących w innych regionach kraju, jednak w znacznie większej skali.
Z corocznych raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach wynika, iż z roku na rok stan powietrza w województwie jest lepszy, co jest szczególnie widoczne w ostatnich latach.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach jest instytucją finansującą politykę ekologiczną województwa śląskiego. Koncentrujemy się w szczególności na wspieraniu działań proekologicznych podejmowanych przez administrację publiczną, przedsiębiorców, instytucje i organizacje pozarządowe oraz zarządzaniu środkami europejskimi ukierunkowanymi na ochronę środowiska i gospodarkę wodną, a w ostatnim czasie również wspieramy finansowo mieszkańców województwa poprzez zadania skierowane do nich.
COP24 wyjątkowo wpisał się terminem w okres, kiedy ten nasz klimat, nasze powietrze szczególnie narażone jest na zanieczyszczenia. Sezon grzewczy nie jest zbyt szczęśliwy dla naszego środowiska?
Tak, rozpoczęcie sezonu grzewczego każdorazowo związane jest ze wzrostem pyłu zawieszonego w powietrzu, tzw. smogiem.
Co poniektórzy mogą teraz poczuć się zaskoczeni, bo to, jak się okazuje, nie spaliny samochodowe robią najwięcej szkody?
Głównym sprawcą wysokich stężeń zanieczyszczeń w Polsce i na Śląsku jest emisja powierzchniowa, tj. „niska emisja”, czyli spaliny pochodzące z kotłów i pieców na paliwa stałe w gospodarstwach domowych. Sytuację dodatkowo pogarsza spalanie złej jakości węgla w urządzeniach nie spełniających żadnych norm emisji spalin.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach wdraża od jakiegoś czasu Program Czyste Powietrze. Na czym on polega?
Program CZYSTE POWIETRZE wdrażany jest przez wszystkie wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej w całym kraju. Fundusz w Katowicach odpowiada za realizację Programu CZYSTE POWIETRZE dla mieszkańców województwa śląskiego. W zakresie wspierania remontów i modernizacji – do tej pory sektor domów jednorodzinnych pozostawał poza sferą zainteresowania polityki energetycznej Państwa. Wobec powyższego 19 września 2018 roku ruszył nabór do nowego Rządowego Programu CZYSTE POWIETRZE. Zakres Programu i sposób jego realizacji stanowi nową jakość we wspólnych dla kraju działaniach antysmogowych.
Program będzie realizowany w latach 2018-2029. Jego budżet opiewa na 103 mld zł – 63,3 mld zł w formie dotacji oraz 39,7 mld zł w formie pożyczek zwrotnych. W skali kraju szacuje się, że ok. 3 mln gospodarstw domowych zostanie objęta Programem.
Głównym celem programu jest poprawa efektywności energetycznej istniejących zasobów mieszkalnych budownictwa jednorodzinnego. Szczególna rola w tym kontekście dotyczy Śląska, gdzie działania Programu są najbardziej potrzebne.
Całkowitym novum w tym zakresie jest kompleksowość rozwiązań i działań, które umożliwia realizacja Programu przez zainteresowanych beneficjentów. Są to prace w zakresie kompleksowej termomodernizacji, wymiany palenisk, czy montażu odnawialnych mikroźródeł energii.
Program priorytetowy ma zachęcić mieszkańców do działań ograniczających emisję szkodliwych dla zdrowia i środowiska zanieczyszczeń powietrza przez domy jednorodzinne. Koncentracja programu na wymianie starych pieców i kotłów na paliwo stałe, termomodernizacji budynków jednorodzinnych pozwoli zmniejszyć ilość zużywanej energii cieplnej i rzeczywiste oszczędności finansowe. Zyska na tym również stan środowiska naturalnego, dzięki ograniczeniu emisji pyłów, gazów cieplarnianych i innych substancji.
Beneficjentami programu mogą być osoby fizyczne, właściciele domów jednorodzinnych oraz osoby posiadające zgodę na rozpoczęcie budowy budynku jednorodzinnego.
W pierwszej fazie wdrażania Programu przeprowadziliśmy spotkania informacyjne we wszystkich gminach w naszym województwie. Prowadzący spotkania eksperci z WFOŚiGW przedstawili problematykę ochrony powietrza oraz epizodów smogowych, w tym skutków zdrowotnych i ekonomicznych tych zjawisk, jak również omówili założenia Programu. W spotkaniach wzięło udział około 17 tys. mieszkańców naszego województwa.
Program cieszy się ogromnym zainteresowaniem wśród mieszkańców naszego regionu. Dotychczas wpłynęło już ponad 3000 wniosków.
Śląsk od zawsze chyba kojarzony był z obszarem najbardziej zanieczyszczonym w skali kraju. Obecnie się to na szczęście zmienia. Zmienia się to postrzeganie. To zasługa między innymi takich programów i działań na rzecz ekologii?
Oczywiście. Przykładowo WFOŚiGW w Katowicach jako pierwsza instytucja w kraju od 2002 roku wspierała wdrażanie tzw. Programów Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE), w ramach których Gminy z terenu województwa śląskiego mogły ubiegać się o dofinansowanie z Funduszu na szeroko rozumiane zadania związane z ograniczeniem niskiej emisji.
W 2016 roku Fundusz rozpoczął realizację programu pilotażowego skierowanego bezpośrednio do osób fizycznych – właścicieli lub współwłaścicieli jednorodzinnych budynków mieszkalnych pn. „Dofinansowanie zadań realizowanych przez mieszkańców województwa śląskiego na rzecz ograniczenia niskiej emisji”. Do programu w kilka miesięcy złożono ponad 500 wniosków.
Duże zainteresowanie programem pilotażowym przyczyniło się w 2017 roku do uruchomienia programu SMOG STOP. O udzielenie dofinansowania w formie dotacji mogły ubiegać się osoby fizyczne będące właścicielami lub współwłaścicielami jednorodzinnego budynku mieszkalnego. Dofinansowaniem objęta była wymiana, modernizacja lub budowa wewnętrznych instalacji co, wymiana źródeł ciepła przeznaczonych do ogrzewania pomieszczeń lub podgrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej w istniejących obiektach na bardziej efektywne ekologiczne i energetycznie.
W ramach programu wymieniono ponad 3 tys. źródeł ciepła, na łączną kwotę ok 12 mln zł.
Wracając do COP24. Warto myślę, podkreślić, że Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach w trakcie trwania Szczytu otrzymał nagrodę. Powiedzmy o niej nieco obszerniej.
Rzeczywiście, w ostatnim dniu Szczytu mieliśmy okazję odebrać z rąk Ministra Środowiska Henryka Kowalczyka oraz Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska Andrzeja Szwedy-Lewandowskiego jubileuszowy certyfikat EMAS. To szczególne wyróżnienie, przyznawane zostało tylko 10 organizacjom najdłużej zarejestrowanym w rejestrze EMAS. WFOŚiGW w Katowicach wdrożył system zarządzania środowiskowego jako jeden z pierwszych podmiotów w Polsce i znajduje się w rejestrze krajowym od 31.01.2007r. System Ekozarządzania i Audytu EMAS to wspólnotowy system ekozarządzania i audytu, który jest instrumentem Unii Europejskiej przeznaczonym dla przedsiębiorstw i innych organizacji, które dobrowolnie zobowiązują się do oceny swojego wpływu na środowisko i doskonalenia swojej działalności przyjaznej środowisku.
Rozmawiała Hanna Grabowska-Macioszek
Na zakończenie COP24 przedstawiciele Funduszu wzięli udział w side event „EMAS – in practise”. Wydarzenie to miało na celu przybliżenie istotnej roli ekozarządzania i audytu EMAS. Sesja ta została podzielona na dwie części: galę wręczenia nagród oraz konferencję.
Zarząd WFOŚiGW – Tomasz Bednarek oraz Adam Lewandowski mieli zaszczyt odebrać z rąk Ministra Środowiska Henryka Kowalczyka jubileuszowy certyfikat EMAS. To szczególne wyróżnienie, przyznawane jest organizacjom najdłużej zarejestrowanym w rejestrze EMAS. WFOŚiGW w Katowicach wdrożył system zarządzania środowiskowego jako jeden z pierwszych podmiotów w Polsce i znajduje się w rejestrze krajowym od 31.01.2007roku.
„Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach” – zgodnie z pkt. III.2. „Zasad oznakowania przedsięwzięć…”