Miasto przygotowało analizę dotyczącą funkcjonowania samodzielnej komunikacji publicznej.

Dokument już trafił do radnych. Katowice pozostawiają powierzenie realizacji komunikacji miejskiej metropolii, ale oczekują zmian dostosowanych do potrzeb mieszkańców.

Na komisji transportu radni zgłosili wniosek, by przeprowadzić pogłębioną analizę opcji wyjścia Katowic z ZTM i organizacji transportu samodzielnie. Miasto Katowice przygotowało dokument, który trafił dzisiaj do radnych.

– Temat wpływu Katowic na jakość transportu w naszym mieście jest trudny, i dobrze, że radny Adam Lejman-Gąska go wywołał. Czy w imię opacznie rozumianej poprawności politycznej mamy dalej unikać otwartej dyskusji w tej tak ważnej dla mieszkańców Katowic sprawie? Czy mamy się wstydzić tego, że przede wszystkim myślimy o nich i chcemy, by oczekiwania ich, i ich przedstawicieli – np.  radnych z Podlesia, Zarzecza, Kostuchny, Janowa, Nikiszowca, osiedla Witosa – w końcu były traktowane rzetelnie i po partnersku przez Metropolię? Działania ZTM w Katowicach nie są na miarę oczekiwanych nowych rozwiązań systemowych i optymalizujących funkcjonowanie sieci połączeń transportowych, koncentrują się jedynie na rozpatrywaniu zgłaszanych pojedynczych, indywidualnych spraw, generując dalszy wzrost dopłat. Jak logicznie wytłumaczyć mieszkańcom, że ponosząc prawie 23% dopłat do transportu w całej Metropolii, którą tworzy 41 miast i gmin – nie mamy na niego na terenie Katowic wpływu? I w końcu – czy mamy dla tej sytuacji realną alternatywę? Wierzę głęboko, że nasza Metropolia będzie tym silniejsza – im w końcu bardziej otwarcie i odważnie będzie się mierzyła z problemami takimi jak ten. Trzeba rozmawiać – mówi Bogumił Sobula, pierwszy wiceprezydent miasta Katowice.

Przygotowana analiza przedstawia aspekty formalne, kwestie finansowe, a także uwzględnia kwestie organizacyjne możliwości realizacji przez miasto Katowice transportu samodzielnie.

Aspekt formalny

Od kilku lat organizatorem transportu w Katowicach jest Górnośląsko – Zagłębiowska Metropolia (GZM), jednak nie jest to jedyne możliwe – zgodne z  przepisami prawa – rozwiązanie. Przepisy ustawy o związku metropolitalnym w województwie śląskim oraz ustawy o publicznym transporcie zbiorowym stanowią, że organizowanie publicznego transportu zbiorowego w Katowicach na liniach komunikacyjnych w gminnych przewozach pasażerskich nie jest zadaniem ustawowym związku metropolitalnego. Jest zadaniem ustawowym miasta Katowice. Związek metropolitalny może organizować publiczny transport zbiorowy w Katowicach na liniach komunikacyjnych w gminnych przewozach pasażerskich wyłącznie na podstawie porozumienia z miastem Katowice, co szczegółowo regulują przepisy ustawy.

Te same ustawy nakładają na związek metropolitalny szereg zadań dotyczących m.in. planowania, koordynacji, integracji i rozwoju publicznego transportu zbiorowego oraz organizowania metropolitalnych przewozów pasażerskich. Zadania te zostały przyporządkowane związkowi metropolitalnemu w określonym celu, aby w sytuacji samodzielnego organizowania publicznego transportu zbiorowego na liniach komunikacyjnych w gminnych przewozach pasażerskich przez którąkolwiek z gmin wchodzących w skład związku, system transportowy na obszarze metropolitalnym był skoordynowany i zintegrowany. Zatem samodzielne organizowanie przez miasto Katowice publicznego transportu zbiorowego w Katowicach na liniach komunikacyjnych w gminnych przewozach pasażerskich, nie powinno mieć żadnego wpływu na koordynację i integrację systemu transportowego na obszarze metropolitalnym.

Aspekt finansowy

System transportowy w którym miasto Katowice samodzielnie organizuje publiczny transport zbiorowy w Katowicach na liniach komunikacyjnych w gminnych przewozach pasażerskich powodowałby pozytywne skutki finansowe dla miasta Katowice. Dzisiaj mówimy o zaangażowaniu finansowym  20/80, gdzie 20% to finansowanie z miasta Katowice, a 80% jest w gestii pozostałych 40 gmin. Mówiąc o konkretnych kwotach mamy dopłatę miasta Katowice w 2020 roku wysokości 143,14 mln zł,  gdzie dopłata pozostałych gmin wyniosła 495,82 mln zł. Zatem dopłata miasta Katowice stanowiła 22,4 % całości dopłat do transportu na obszarze GZM. Gdyby przeliczyć dopłatę w przeliczeniu na jednego mieszkańca to w przypadku Katowic wynosi ona 488,87 zł, natomiast w pozostałych gminach 254 zł.

Jak przedstawiła analiza, samodzielne organizowanie przez miasto Katowice publicznego transportu zbiorowego w Katowicach na liniach komunikacyjnych w gminnych przewozach pasażerskich powodowałoby znaczące obniżenie dopłat miasta Katowice. Ponadto podpisanie porozumienia w sprawie powierzenia GZM zadania własnego miasta Katowice w kształcie przedstawionym przez GZM nie wnosi istotnych zmian w dotychczasowym systemie finansowania transportu, zatem stanowić będzie ugruntowanie dotychczasowego nieproporcjonalnego obciążenia finansowego miasta Katowice.

Podsumowanie

Natomiast jak każdy scenariusz, tak i niezależna organizacja transportu oprócz oszczędności niesie za sobą ryzyko  – w tym przypadku ograniczenia przez GZM oferty przewozowej w Katowicach na liniach wykraczających poza granice miasta.

– Każde rozwiązanie, które może poprawić jakość życia mieszkańców, warte jest rozpatrzenia. Dlatego wykonaliśmy analizę dotyczącą możliwości samodzielnej organizacji transportu w Katowicach. Temat jest złożony, gdyż mamy tu aspekty prawne, finansowe i społeczne. Kluczowe dla nas są oczekiwania katowiczan, którzy mówią, że transport publiczny organizowany przez Metropolię nie odpowiada w pełni ich oczekiwaniom. Jako jedna z gmin w których transport organizuje ZTM mamy niestety ograniczony wpływ na siatkę połączeń i ich częstotliwość oraz jakość. Z drugiej strony nasze zaangażowanie finansowe w system zbiorowego transportu w regionie jest zdecydowanie największe. Tylko w zeszłym roku wpłaciliśmy do GZM aż 138,17 mln zł, w tym 20,13 mln zł stanowiło pokrycie strat ZTM w 2020 roku wynikających ze zmniejszonych dochodów z biletów. Przy tak dużym wkładzie finansowym oczekujemy lepszej jakości świadczonych usług. Jednym z możliwych scenariuszy jest oczywiście rezygnacja z powierzenia organizacji transportu przez ZTM i zorganizowanie komunikacji autobusowej i tramwajowej we własnym zakresie. Nasza analiza pokazuje, że mamy zasoby organizacyjne i finansowe, które pozwoliłyby nam nie tylko organizować transport samodzielnie, ale także w pełni dopasować go do dzisiejszych potrzeb mieszkańców. Każde rozwiązanie niesie ze sobą zarówno pozytywne i negatywne konsekwencje. Natomiast dla nas kluczowe jest to, że taki scenariusz jest jak najbardziej możliwy, a tym samym, że mamy alternatywę dla systemu, który działa dzisiaj – mówi Bogumił Sobula, pierwszy wiceprezydent miasta Katowice i dodaje, że dopiero w przypadku braku oczekiwanych działań ze strony Metropolii miasto rozpocznie działania przygotowujące do samodzielnego organizowania publicznego transportu zbiorowego w gminnych przewozach pasażerskich w Katowicach.

Mimo, że Katowice mogą i są w stanie realizować przewozy samodzielnie kierując się sytuacją wyższej konieczności w związku z kończącym się procesem likwidacji KZK GOP, miasto Katowice powinno podpisać porozumienie z GZM w sprawie powierzenia GZM zadania własnego miasta Katowice polegającego na organizowaniu publicznego transportu zbiorowego w gminnych przewozach pasażerskich wykonywanych na obszarze miasta Katowice, na warunkach stawianych przez GZM oraz pomimo faktu, że zapisy projektu porozumienia nie wprowadzają istotnych zmian systemowych w dotychczasowym sposobie organizacji i finansowania transportu na terenie Katowic w stosunku do rozwiązań stosowanych w ramach uczestnictwa miasta Katowice w KZK GOP.

Opracowanie: Wydział Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta Katowice

Foto: Tomasz Kawka