Inksze pastuszki…

5 stycznia 2015

Kej inksze rychtujóm sie na lecy jake balangi, to jô sam pospóminóm jak to kejsik, zawdy na łodwieczerz, szło na hulicach, na cestach i przed chałpami trefić na pastuszków lebo – jak to gorole gôdajóm –„Herodów”. Chocia… cosik mi sie zdô, iże niy ma łónych terôzki tela jak za starego piyrwyj, a możno i we niyftorych dziedzinach blank łónych już sie niy trefi.A we czasach, kej jôch bół jesce śpikolym, modym srołóm, zatym już karlusym, ftory fórt sie za dziołchami łobziyrôł, to szło łónych uwidzieć, trefić wszandy. Spómniała mi sie sam terôzki gyszichta, kierôch usłyszôł ci bół łod mojij starki kajsik we tych chudobnych, powojynnych latach piyńćdziesióntych.

 

Żyli samtukej, jesce za staryj Polski, u nôs na Pniokach dwa kamraty, sztramske karlusy, Achim i Ziga, ze starego familoka wele „Maryny”. Łóni zawdy już łod Wiliji krajzowali po tych naszych Pniokach przebleczóne za pastuszków. Byli ci łóni elwrami i beztóż już łod Wiliji aże do półowy stycznia poradziyli sie cosik przidubnóńć, coby mieć pôra złocioków na sznaps a piwo. Nó, i kejsik, a bóła ci to wtynczôs dosik łostrô zima, rychtowali sie do kolyndowaniô za pastuszków.

– Wiysz – pado Achim do Zigi – ty bydziesz dzisiej za dziobła. Łobrócisz na nice tyn twój pelc, baranica, na palica wtykniesz jakosik pitówa ze rogami, widły do gracy, nó… i fertik.

– Nó, a łogón? Chwost? – pytô sie Ziga.

– A chwost, szwanc, to dej pozór! Bieresz szperhok łod twojigo żeleźniôka, wtykôsz na niygo krowski łogón i wciskôsz na łónego kielanôści szpyndlików ale tak, coby łóne ale na wiyrch wystôwali.

– Dobra, dobra, a po jakiymu i na co te szpyndliki? – juzaś gupie sie pytô Ziga.

– Jerónie, stary chop ze cia, a tak ci sie gupio stawiôsz, robisz ze sia srogszigo ipty niźliś jes na isto. – tuplikuje Achim. – Przeca dziecka, to by ci rółz-dwa tyn łogón utargali. A kiej w niym bydziesz miôł te szpyndliki powtykane, to co ino ftory za niygo łapnie, użgô sie i zarôzki go puści.

Jak wysztudiyrowali, tak zbajstlowali, nale kejby jesce mieli trefić na jakigosik łoszkliwca, szpiterloka i chamidło, to potrza by łónym bóło, coby przodzij jesce cosik erbnóńć na boku.

– Suchej Achim! – pado Ziga, tyn starszyjszy ze kamratów. – Niy mómy za tela pijyndzy nale możno na jedna gryfnô halbecka dlô kôżdego snôs styknie.

– Nó, i co? – pytô sie Achim.

– Anó, lajstnymy sie po tyj jednyj halbie i podwiyl niy przijndymy do piyrszyj chałpy na Pniokach, bydymy po dródze sprzedôwać, kalić ta gorzôłecka na achtliki roztomajtym samtyjszym pniokowym słepokóm.

Jak pedzieli, tak zrobiyli. Przekulwitali sie bez côłko Marijańskô, byli już za „Józefkóm” i łorôz Ziga rzóńdzi:

– Wiysz Achim, jô sam móm, łostało mi jesce pôra ceskich, to mogesz mi skalić jednego sznapsa, ja?

– Dobra, môsz!

Achim nalôł, wzión pijóndze łod Zigi i idóm dalszij. Po pôruch szritach Achim pytô sie Zigi:

– Teee, a możno ty byś mi terôzki tyż jedna laga skalół. co? Móm sam te pôra ceskich łod cia, to bych sie móg tyż lajstnóńć tego jednego sznapsa.

– Anó moga… môsz! – pedziôł Ziga, nalôł, wzión łod Achima pijóndze i wrółz deptajóm dalszij.

Nó, i tak szli aże do Paniynki na Pniokach, jedyn drugimu płaciół, jedyn drugigo kasowôł, a kej ci dokulwitali sie do piyrszyj chałpy, już blank niy mieli tyj jejich gorzôłecki.

– Kuknij ino Ziga – padô Achim – gorzôły niy mómy, pijyndzy tyż, króm tych pôruch ceskich, a przeca my za kôżdy kielónek bulyli, akuratnie płaciyli. Jak ci to yntlich jes? Niy poradza chopie tego zmiarkować.

Nale, iże byli już przi tym familoku, zaklupali do dźwiyrzy, jakosik baba blikła bez kuklok i gôdô:

– A jô, a jô… to napranego dziobła do chałupy na zicher niy wpuszcza, i tela! Bo jesce mi taki łochyntol i napraniec tisztuch ufifrô, na tepich sfróci, abo jesce co barzij gorszyjszego!

Nó, i polejźli dalszij Achim i Ziga…

„Przibieżeli do Betlejym pastyrze,

I zagrali Dzieciontyczku na lirze.”

Chwała na wysokościiiii…..”

 

 

Ojgyn z Pnioków

 

pastuszki – kolędnicy;

przebleczóny – przebrany;

elwer – (tutaj) bezrobotny;

przidubnóńć – dorobić do pensji;

pitówa – czapka z daszkiem;

szperhok – pogrzebacz przy piecu;

szpyndliki – szpilki krawieckie;

ipta – bałwan, głupiec, dureń;

łoszkliwiec – człowiek ograniczony, arogancki, bezczelny, głupawy;

szpiterlok – chudzina, skąpiec, dusigrosz;

achtlik – kieliszek wódki;

pôrã ceski – trochę drobnych monet;

szrit – krok;

bliknóńć bez kuklok – spojrzeć przez „judasza”, przez wizjer w drzwiach;

tisztuch ufifrać – ubrudzić obrus;

sfrócić – zwymiotować;

Foto: Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny”