Dziyń Mamulki …

26 maja 2017

We mŏju snadno sie u nŏs festelnie fajruje, chocia jes ino jedyn taki dziyń, bez kierego te cŏłkie nasze życie bōłoby blank bez cweku.

 

Niy idzie mi sam ło 1-go lebo 3-cigo Mŏja. Rozłajzi sie ło „Dziyń Matki”, kiej kŏżdy snŏs na isto musi ło swojij modszyj abo starszyjszyj Mamulce boczyć, kiej kŏżdy, bali i taki stary pryk jak jŏ, musiŏłby po klynczōncku te mamulkowe, zbakane rynce, te gŏrzście łod praniŏ i bez rojmatyka ształchniōne, powykrōncane – kusikować. Bo przeca fto jak niy Mamulka sklapnyli nōm grace i naumieli do porzōndku rzykać:  „Aniyle Boży, strōżu mōj”? Fto tyrŏł we nocy do dochtora, kiej chyciōła laksyra po habniyntych ze kamratami we zegrōdkach sztachlokach? Fto tyż ło szaroku, we połednie i na łodwieczerz rychtowŏł jŏdło, choby ino zupa ze papioka abo i  ze pokrziwy? I chocia, i tam Mamulka niyrōłz chlastła bez rzić kopyściōm abo jakōm lapōm, mokrōm chadrōm, to przeca ino skuli tego, iże nōm przŏła i kciała coby my na ludzi wylejźli. I niy bōło żŏdnego jesce „Rzecznika praw dziecka”, ftory niy do zwōli, coby czowiek (łojciec abo mamulka) na swojigo bajtla krziwo kuknōł, bo to jes „przemoc w rodzinie”. Jŏ ze mojim bracikiym bylichmy na isto dioseckimi gizdami, i jak my już tak do łostatka dopŏlyli naszym wyrŏbianiym Mamulce, to niyrōłz sie zapōmniała i praskła bez rzić tym, co tam pod rynkōm miała. I do dzisiŏj mōmy to we srogij zocy, łostŏł nōm mores i reszpekt dlŏ NIJ, a to wszyjsko dozwolōło nōm wyjść na ludzi.

Nō ja, ale gŏdŏ sie:

Chocia rōłz we roku Świynto Matki – Łōnyj kŏżdydziyń dać trza kwiŏtki!

I terŏzki we wtorek 26 mŏja wszyjskie dziecka, i te blank maluśke, i te srogsze, nō i te wszyjske stare chopiska i baby, bydōm skłŏdać swojim Mamulkōm kwiŏtki i jakiesik tam gyszynki. Wiycie, mało fto dzisiŏj boczy, iże piyrszy rōłz we Polsce fajrowali te świynto we 1926 roku we Krakowie, chocia historyjŏ świynta Matki siōngŏ jesce czasōw starożytnich. Fajrowali te świynto, mianowane wiesiynnym świyntym Matki-Nŏtury, we starożytnij Grecyji kiej to skłŏdali hōłd Rei, babeczce boga Kronosa, ftorŏ bōła mamulkōm wszychświata i wszyjskich bogōw. We Rzymie juzaś fajrowali świynto bōginki Cybele (tyż miyniyli jōm mamulkōm bogōw) a bōło to bezmać miyndzy 15 a 18 mŏja.

Kajsik kole 1600 roku, u Ynglynderōw pokŏzała sie tradycjŏ fajrowaniŏ Maminyj Niydzieli. We tyn dziyń, a bōło to we szczwŏrtŏ niydziela Srogigo Postu, łoddŏwali ludzie czyść swojim mamulkōm, skłŏdali winszowani i dŏwali roztomajte maluśke gyszynki.  Gŏdało sie wtynczŏs, co to bōła niydziela u mamulki (Mothering Sunday) i bōł ci to frajny łod roboty dziyń we kierym majoryntne, te dziecka, co już robiyli wrŏcali do dōmōw swojich łojcōw i przinosiyli gyszynki dlŏ mamulek. Bōło ci to skuplowane z tym, iże mocka chudobnych ynglickich chopcōw i dziołchōw, bedinowało kajś we dōmach zabranych Ynglynderōw. I skuli tego, co za robotōm trza bōło wandrować niyrōłz fōrt daleko (zaobycz bōła to robota kŏżdydniōwŏ do kupy ze sobotami i niydzielōma), słōżba żōła we chałupach swojich chlybodawcōw i beztōż tyż niy mōgła dać se zwōlo na to, coby czynsto nawiydzać swojich łojcōw. We ta Mamulkowŏ Niydziela dostŏwali te istne jedyn frajny dziyń, coby poradziyli łodwiydzić łojcowy dōm i strŏwić pŏrã godzin ze familijōm. Takim zimbolym tego fajeru bōło ciŏstŏ mianowane mamulcynym kołoczym, ftore we zocy dlŏ swojich mamulek piykli i prziwojziyli do dōm cery.

Trza sam spōmnieć jesce, iże we Hameryce we 1858 roku rechtōrka Anna Reeves Jarvis łoznŏjmiōła Dni Mamulkowyj Roboty (Mother’s Work Days) a juzaś łod 1872 roka Julia Ward Howe reklamiyrōwała Dziyń Matek dlŏ Pokoju (Mother’s Day for Peace). We 1905 Anna Javris (cera tyj piyrszyj Anny) wyringowała ustanowiyni już richticznego Dnia Matki (Mother’s Day), ftory łod 1914 roka bōł już frajnym dnioszkiym (świyntym narōdowym) we Hamerice, kiery trefiŏ we drugŏ niydziela mŏja.

Roztomajcie to ci jes na cŏłkim świycie ale cheba niy ma takij dziydziny kajby sie tego świynta niy fajrowało. We Miymcach tyż to jes ta drugŏ niydziela mŏja. We dŏwniyjszyj Jugosławiji (terŏzki we tych wszyjskich krajach na jake sie ta Jugosławijŏ rozpyrskła, krōm Słowyniji) fajrujōm tyn dziyń 8 marca a we Szpanielsku i u Madziarōw jes ci to piyrszŏ niydziela mŏja, u Żabojadōw – piyrszŏ niydziela czerwiynia. Nŏjskorzij fajrujōm Dziyń Mamulki, bo we drogŏ niydziela lutego (we Ygipcie – 21 marca)  a nŏjniyskorzij fajrujōm Ruske, bo dziepiyro we łostatniŏ niydziela listopada.

Nō ale, jes ci to u nŏs zawdy we mŏju te jedzine świynto, ło kierym niy idzie przepōmnieć. Jes ci to tyn „Dziyń Matki”, Mamulki, Mamuśki, Mamecki, i jak tam jesce fto bydzie to inakszij mianowŏł. We tyn dziyń na isto, prŏwdōm trza chocia rōłz wybrymzować, haltnōńć, lajstnōńć Jim, tym naszym nŏjdrogszym ludziōm, chocia jaki bukycik blumōw, tytka kōnfektōw i pokwanckać sie yntlich tam, kaj na nŏs na isto niy poradzōm sie doczkać, kaj zawdy jes plac przi stole, kaj zawdy nōm, choby my byli nŏjsrogsze gizdy – przajōm. Tam trza tyn kusik na te posmŏrszczane łod roboty rynce dać, piyknie, szykownie podziynkować za ta utropa, za te staranie bez cŏłki żywot. I niy godejcie mi sam gupielokowato, co przi tym waszym cŏłkim tyraniu za złociokōma, moge być knap ze czasym, iże możno zaboczyć ło Tyj, kierŏ nŏs na tyn świat wykludziyła i tak blank po prŏwdzie na ludzi wyrychtowała. Choby i Łōna miała już swōj spokojny plac na smyntŏrzu.

Deczkoch sie ino latoś tropiōł, coby juzaś te dioseckie angyjbery tego gryfnego świynta nie zwekslowali, bo Amerikōny fajrujōm tyn dziyń dwa tydnie skorzij nŏs. Niy rzykna, coby niy bōło na mie, iże bez te łostatnie lata pozōrnie kukŏł żech, gawcōłech, zaziyrŏł na tych pōnabushowych, obamowych kowbojōw i naszych samtyjszych utrzidupskich politykerōw, coby tyż niy bōło nikiej ze Walyntynkōma, Halołinym, jakimsik świyntym Patrikiym i inkszymi tam jesce  gupotami. Nō, tōż podwiyl co, wszyjskie we wtorek dwadziestego szōstego mŏja trefiōmy sie u naszych MAMULEK !!

 

Ojgyn z Pnioków

blank bez cweku – zupełnie bez sensu;

tyrać – tu: biec;

po klynczōncku – na klęczkach;

ształchniōny – skrzywiony, zwichnięty;

laksyra – biegunka;

habniynty – ukradziony;

sztachloki – agrest;

lapa, chadra – szmata, ścierka;

majoryntny – dorosły, pełnoletni;

wykludzić na świat – wyprowadzić na świat, wydać na świat;