„Kozak w stepie” Alfonsa Dunina Borkowskiego w śląskiej kolekcji malarstwa polskiego. A wszystko dzięki uzyskanemu grantowi Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 72 tys. zł. to właśnie ta kwota dała szansę Muzeum Śląskiemu na pozyskanie nowego, unikatowego obiektu.
Przez wiele lat twórczość artysty wywodzącego się z klasy mistrzowskiej Jana Matejki była nieznana, a większość jego dorobku zaginęła na wschodzie. Dopiero dzięki wystawie Artyści ze szkoły Jana Matejki, zorganizowanej przez Muzeum Śląskie w 2004 roku, dzieła tego malarza po raz pierwszy po wojnie zostały zaprezentowane na ekspozycji muzealnej. W polskich kolekcjach znajdują się zaledwie cztery prace olejne artysty, w tym dwie w zbiorach Muzeum Śląskiego w Katowicach – obydwie pozyskane dzięki dofinansowaniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w łącznej wysokości 172 tys. zł z programu „Kolekcje muzealne”.
Obraz Kozak w stepie został namalowany na początku studiów artysty w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, kiedy to Dunin Borkowski najchętniej odwoływał się w swojej twórczości do polskiej historii, pokazując jednocześnie przywiązanie do kultury polskich Kresów. Bardzo dokładny rysunek postaci oraz umiejętnie budowany nastrój świadczą o dużym talencie artystycznym tego młodego wówczas malarza. Grubo, fakturalnie nałożona farba olejna tworząca trawy, liście, siano mocno kontrastuje z płasko malowanymi pozostałymi partiami obrazu. Ta maniera stylu Alfonsa Dunin Borkowskiego uchodziła wówczas za bardzo nowoczesny sposób malowania, który w ciągu zaledwie kilku lat coraz bardziej uwidaczniał się w jego dziełach. Był to artysta wielkiej klasy, umiejący pokazać dynamikę malowanej sceny przy jednoczesnym zachowaniu detalu, co pozwalało mu tworzyć jego ulubione kompozycje historyczne i batalistyczne, myśliwskie oraz sceny rodzajowe.
Alfons Dunin Borkowski (1850–1918) – artysta malarz, absolwent warszawskiej Klasy Rysunkowej, gdzie uczył się pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego, oraz Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, w której studiował u Władysława Łuszczkiewicza i Leopolda Loefflera, a od 1882 roku u Jana Matejki. Już w czasie studiów pokazywał swe prace w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, w warszawskim Salonie Krywulta, a później także w Towarzystwie Zachęty w Warszawie oraz we Lwowie. Malował przede wszystkim sceny rodzajowe (Przy kufelku, Chora żona, U wodopoju), batalistyczne (Bitwa pod Cudnowem, Epizod z roku 1863) i myśliwskie (Polowanie na niedźwiedzia, Połów ryb na oścień).
Jest to już czwarta dotacja z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Kolekcje muzealne” przyznana Muzeum Śląskiemu. Przypomnijmy, że w 2013 roku muzeum otrzymało łącznie 300 tys. zł na zakup obrazu Niebezpieczna przeprawa autorstwa Józefa Brandta oraz rysunków Edmunda Monsiela. W ubiegłym roku zakupiło obraz Podjazd lisa, co pozwoliło przywrócić pamięć o jednym z najbardziej znaczących polskich malarzy realistycznych z drugiej połowy XIX wieku. Wszystkie obrazy zostaną zaprezentowane już w czerwcu br. w Galerii sztuki polskiej 1800–1945 jako uzupełnienie jednej z najcenniejszych kolekcji tego okresu w Polsce.
Tekst: Muzeum Śląskie
Foto: R. Wyrwich