Generalnie z chwilą śmierci spadkodawcy spadkobiercy nabywają majątek spadkowy (art. 924 i 925 k.c.), który obejmuje nie tylko aktywa ale także pasywa, czyli wszelkie długi spadkowe typu niespłacone kredyty, pożyczki czy zaległości z tytułu ubezpieczenia społecznego bądź zobowiązań podatkowych.

Zasada ta ma zastosowanie również do najbliższych zmarłego czyli jego dzieci, które w myśl art. 931. § 1. k.c. powołane są z ustawy do spadku wraz z małżonkiem i dziedziczą w częściach równych. Z powyższego wynika, iż dzieci jako spadkobiercy ustawowi pierwszej linii, co do zasady dziedziczą masę spadkową przypadłą im po rodzicach.

Takie nabycie nie ma jednak charakteru definitywnego, gdyż zgodnie z art. 1015 § 2 k.c. Spadkobierca w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule swego powołania do spadku, może złożyć oświadczenie, że spadek odrzuca lub też, że go przyjmuje. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadkobierca może złożyć samodzielnie, a jeżeli nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej, oświadczenie w jego imieniu składa jego przedstawiciel ustawowy.

Należy jednak podkreślić, że nie złożenie żadnego oświadczenia w w/w terminie powoduje, iż przyjmuje się, że spadkobierca przyjął spadek wprost. Wyjątek stanowią małoletni, którzy dziedziczą z dobrodziejstwem inwentarza nawet wtedy, gdy w ustawowym terminie, nie złożą żadnego oświadczenia. Przyjęcie spadku następuje wtedy z dobrodziejstwem inwentarza tzn. do wartości czynnej spadku, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Innymi słowy jeżeli majątek spadkowy po rodzicach, opiewa w długi, opiekun dziecka, musi rozważyć czy odrzuca spadek poprzez złożenie stosownego oświadczenia w sądzie lub przed notariuszem czy przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy są małoletni to oświadczenie o odrzuceniu spadku składają w ich imieniu przedstawiciele ustawowi, którymi są najczęściej rodzice, wcześniej jednak, niezbędne jest, aby wystąpili oni do sądu rodzinnego celem uzyskania zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Właściwym sądem w tej sprawie jest sąd miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka.

Wystąpienie bowiem o zgodę do sądu rodzinnego zawiesza bieg terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku i chroni rodzica przed przekroczeniem terminu, którego naruszenie może mieć dla małoletniego fatalne skutki. 6 miesięczny termin na odrzucenie spadku zaczyna bowiem biec dalej po uprawomocnieniu się postanowienia o wyrażeniu zgody przedstawicielowi ustawowemu dziecka na odrzuceniu w imieniu małoletniego przypadającego mu spadku. Jeśli więc przed wystąpieniem do sądu upłynęły już przykładowo dwa miesiące, to po uprawomocnieniu się postanowienia, rodzicom (opiekunom) pozostają jeszcze cztery miesiące na złożenie przed sądem lub notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku. Nadto należy wskazać, iż wniosek taki musi wskazywać, iż odrzucenie spadku ma na celu dobro dziecka, gdyż w przeciwnym razie sąd takiego wniosku nie uwzględni.

Jeżeli jednak przedstawiciel ustawowy nie wystąpi do sądu w ustawowym terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, to dziecko odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W takim wypadku dziecko będzie odpowiadało za długi spadkowe, całym swoim majątkiem, ale jeżeli długi przekroczą wysokość należnego mu spadku, to nadwyżka nie będzie go już obciążała.

Powyższe jednoznacznie wskazuje nam, iż bardzo ważne jest, aby dzieci, a jeżeli są małoletnie, to ich opiekunowie, po śmierci rodzica jak najszybciej zbadali stan masy spadkowej po zmarłym, aby móc podjąć właściwą decyzję co do tego czy przyjmować spadek po rodzicu czy też go odrzucić. Trzeba także pamiętać, iż opisane zasady mają zastosowanie także do dziedziczenia po dalszych krewnych czyli dziadkach czy rodzeństwu.

Adwokat Krzysztof Jupowicz

ul. Jana Kochanowskiego 2/15 Katowice

tel./fax: 32 733 01 93, kom. 888 720 742