Latoś Boże Ciało bydymy fajrowali do kupy ze Dniym Mamulki. Ale jŏ sam terŏzki kciŏłbych połozprawiać ino ło tym Bożym Ciele abo jak ci sie to terŏzki gryfnie mianuje: „Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa”.
Bezmać wszyjsko to wypokopiōł taki papiyż Urban IV a przikwolōł na zicher we 1314 roku inkszy papiyż – Klemens V. Te świynto zawdy trefi na jedynŏsty dziyń po Zielōnych Świōntkach, tōż tyż nigdy niy ma tego we tyn sōm dziyń we kalyndŏrzu, chocia zawdy to musi być szczwŏrtek. Ze kŏżdym srogszym fajerym skuplowane byli roztomajte powiarki, choby ino take:
„Kej we Boże ciało pogoda darzy,
bydzie roczek dobry dlŏ gospodŏrzy.”
abo:
„Kej na Boże Ciało dyszcz bywŏ,
siece tyż niyskorzij we piyrsze żniwo.”
Roztomajte tyż byli zwyki skuplowane ze Bożym Ciałym. Takim szykownym, gryfnym zwykym bōło plecynie srogich i blank maluśkich wiōnkōw. Wiōnki sie plytło na Boże Ciało, ale niyskorzij po poświyncyniu bez kapelōnka wisieli łōne jesce bez cŏłkŏ „oktawa” we kościyle, coby nabrali festelnyj mocy. Bez ta „oktawa” we cŏłkim kościele wōniało tymi ziylami, a tyn cuch to tyż bōł taki richticzny znak „cnoty” wszyjskich, kerzy te wiōnki na ōłtŏrzu skłŏdali.
Te wiōnuszki byli choby palmy ze niydzieli palmowyj. Byli na wszyjsko dobre i kŏżdy sie tropiōł, coby śniymi nastyknōńć dōma. To byli na isto nŏjlepszejsze medikamynta, i to niy ino skuli przōniŏ, bo tyż i na pierōny, na rzgmoty, na łogiyń, na dobre żniwo, na gradobicie, coby sie gadzina dobrze chowała, i na co tam jesce. Już łod blank starego piyrwyj, we staropolskim lynzyku gŏdało sie, iże idzie kōmu „wiōnkami nakadzić” lebo kej tam kōmu zawdy wszyjsko blank letko szło, to sie gŏdało, co łōn choby „wiōnki wiŏł”.
Take wiōnki to tyż byli festelnie ważne dlŏ dziołchōw, ftore plytli ze lilowych, czerwiōnych i biŏłych kwiŏtkōw, kere byli maluśke, coby ino łobranymu synkowi na lewo graca szło wrajzić jesce skorzij zrynkowinowego piestrzōnka. A kej taki karlus nic niy zgłobiōł dziołsze na łostuda i prziszŏł śniym juzaś na sobōtka, na świyntego Jōna, to wtynczŏs, we ta jedna ino noc wszyjsko mu sie mōgło ze tōm dziołchōm przidarzić. Nŏjważniyjsze, ale ino dlŏ jōngferek byli wiōnki ze krziżowygo ziylŏ (ruty) ło kerym już pisŏł i nasz Jan Kochanowski, a to możno skuli tego, co listecki tyj ruty i pod śniygiym byli zawdy zielōne, znaczy poradziyli jak te dziołchy uchować to, co dlŏ dziołchy bōło ci bezmać nŏjważniyjsze. Nō, terŏzki już przeca żŏdnŏ dziołcha to sie cheba ło to niy trŏpi i krziżowe ziyle (ziyle heksōw) sie już blank na merta zwekslowało. Juzaś tym synkōm, łochyntolōm, kerym abo dziołcha, abo jeji łojce niy byli radzi, bele kaj sie podciepowało szykowny wiōnek ze grochowiny. To już je ale blank inkszŏ bŏjka.
Boże Ciało to tyż procesyje. Kej tak dobrze posznupać, to mocka idzie nŏjść takich, kerzy ło tym gryfnie pisali. Bōł taki zŏcny mōndrok, profesor Jan Stanisław Bystroń, kery kejsik napisŏł ci bōł szykownie, jak to nasz krōl Jan Kazimierz przikazywŏł już we 1658 roku (takij kupieckij „konfratyrni”), coby „..wszyscy ogółem bracia sami (…) i ich faktorowie albo słudzy starsi (…) w szaty przystojne i poczciwe przybrani niech się zejdą (…) z muszkietami albo rusznicami, z szablami polskimi albo niemieckimi, pospołu z chorągwią Bractwa pospolitą, z bębnami, trębaczami, także jeżeli można z muzyką przystojną (…) porządnie na procesji i na każdym akcie niech będą. Najświętszy Sakrament (…) niech poprzedzają, i to trzeźwi, skromni i pokorni.”
Tak sie miarkuja, iże Boże Ciało to je nŏjbarzij paradne, nŏjszykowniyjsze świynto. Śtyry ōłtŏrze sprawiōne bez parafijanōw. Smōnd kadzidła, kwiŏtki ciepane bez dziecka na cesty przed Przenŏjświyntszym Sakramyntym nad kerym niesōm baldachin, śpiywanie, rzykanie, kŏzania, egzorty. I idzie sam pedzieć słōwecka za Tadeuszem Makowieckim, mōndrokiym, profesorym ze Torunia:
„Pod baldachimem z gorącej mgły i złota
(na wysokich drążkach niosą go anieli)
Słoneczna monstrancja rzęsiście migota.
Złociście się weseli.
A w dole chwieją się, chwieją aż do ziemi
Kłosy zbożne, pobożne, kornie, nieśmiało,
W chrzęście nie słyszą, jak w nich cicho tajemnie
Rośnie chleb – Boże Ciało.”
Terŏzki już możno niy, ale za starego piyrwyj, to jesce i mōnstrancjŏ prziblykali wiōnkami. Niyskorzij wiōnki i ta cŏłko ziylynina wiyszało sie na ścianach, we winklach, za rōmami łobrŏzkōw, nad dźwiyrzami i jak te świyntojōńskie.
Ojgyn z Pnioków
wypokopić – wymyśleć;
przikwŏlić – tutaj: potwierdzić;
wŏniać – pachnieć;
zrynkowinowy piestrzōnek – pierścionek zaręczynowy;
zgłobić – napsocić;
trŏpić sie – martwić się;